تابلوهای راهنمای تبریز، تابلوهایی که راهنمایی نمی‌کنند

تبریز شهری بسیار جذاب است; اما در خیابان های تبریز المان هایی وجود دارد که برای من از خود تبریز جذاب تر است. در این مقاله می‌خواهم روی یک جنبه غیرقابل انکاری تمرکز کنم که نقش مهمی در تعریف معماری شهری دارد: تابلوهای شهری

شاید شما هم متوجه شده باشید، ما در تبریز بیشتر از همه جا دنبال آدرس می‌گردیم. البته که نحوه جایگیری و نصب تابلوها در خیابان ها نقش مهمی در این خصیصه دارد، ‌اما من فکر میکنم که در تابلوهای شهری تبریز از تایپ مناسبی استفاده نشده است.

بله،‌ تابلوهای شهری ما بسیار ناخوانا است.

اگر به تابلوی نام خیابان‌های اصلی در تبریز دقت کنید، متوجه می‌شوید که فونت شهری تبریز،‌ مغلطه‌ای از زر، یکان و ترافیک است و اخیرا میترا نیز به این جمع دوستانه اضافه شده است. کسانی که مرا می‌شناسند، می‌دانند که من عاشق فونت میترا هستم ولی به هیچ عنوان آن را برای تابلوهای شهری پیشنهاد نمی‌کنم. میترا که عمری تقریبا ۵۰ ساله دارد،‌ توسط تیم هالووی (Tim Holloway) در سال ۱۹۷۵ برای تنظیم متون سنتی و تفسیر قرآن طراحی شده است.

بله،‌ درست متوجه شدید،‌ میترا برای استفاده در متن(‌Body) طراحی شده است و به شدت برای استفاده در تابلوهای شهری که مخاطب باید در کسری از ثانیه ‌آن را بخواند، نامناسب است.

در انتخاب یک تایپ فیس مناسب، پیام، حال و هوا و محتوا نقش مهمی در تصمیم گیری دارند. با این حال، خوانایی (Legibility) و قابلیت خواندن (Readability) دو جنبه‌ای است که اغلب نادیده گرفته می‌شود.

من در طولیان سال یاد گرفته‌ام که اهمیت بیشتری به خوانایی بدهم و در این مقاله قصد دارم در مورد x-height و تاثیر آن را بر خوانایی صحبت کنم.

x-height چیست؟

در تایپوگرافی، x-height فاصله بین خط پایه (‌Baseline) و خط میانگین حروف کوچک در یک تایپ فیس است. اگر بخواهم ساده تر توصیف کنم، باید بگویم x-height همان ارتفاع حرف x کوچک است. به طور قطع نمیتوان معادلی برای x-height در تایپوگرافی فارسی پیدا کرد. در تایپوگرافی فارسی حروف آزادانه تر بین کرسی‌ها بالا و پایین می‌شوند و تلاش برای ایجاد x-height شاید باعث حذف ظرافت‌های حروف شود.

اما به طور تقریبی میتوان خط کرسی سر دال، صاد، عین، فا، قاف و واو را معادل x-height به حساب آورد.

چرا مهم است؟

اگر دو متن با فونت هم وزن و هم اندازه نوشته شده‌‌ باشند، x-height برزگتر باعث می‌شود که آن متن بزرگتر دیده شود. در واقع x-height یک عامل مهم در خوانایی است. هر چقدر x-height بزرگتر باشد، حروف تایپ راحت تر خوانده می شود.

به شکل های زیر به دقت نگاه کنید. کاملا واضح است که x-height میترا بسیار کوچک تر از x-height فونت ترافیک است و این همان عامل ناخوانایی فونت میترا در تابلوهای شهری است.