ممکن است کمی چارلز دیکنزی به نظر برسند، اما «بیوه‌ها» و «یتیمان» در واقع عباراتی هستند که طراحان برای توصیف کلمات سرگردان ناخواسته در تایپوگرافی استفاده می‌کنند.
سطر بیوه و سطر یتیم از اصطلاحات تخصصی در صنعت چاپ و حروف چینی کتاب هستند. هنگام صفحه بندی کتاب، قواعدی وجود دارد که باید از آن‌ها پیروی کرد.
در تایپوگرافی، یتیمان و بیوه‌ها به خطوطی از متن اطلاق می‌شوند که به تنهایی در انتهای یک پاراگراف یا بلوک متن قرار دارند. هم یتیمان و هم بیوه‌ها مسیری را که چشمان ما به متن نگاه می‌کنند قطع می‌کنند و در نتیجه خواندن متن‌ها را سخت‌تر می‌کنند.
البته مثل همیشه در تعریف عبارات اختلافاتی وجود دارد و این در مورد سطر بیوه و یتیم نیز صدق می‌کند. در شیوه‌نامه‌های مختلف، بارها نام بیوه و یتیم و تعریف آن‌ها، با هم جا به جا شده است. اما از آنجایی که شیوه‌نامه شیکاگو از جمله مهم‌ترین شیوه‌نامه‌های چاپ در سراسر جهان است، من نیز از تعریف ارائه شده در این شیوه‌نامه استفاده می‌کنم.
شیوه‌نامهٔ شیکاگو (The Chicago Manual of Style)، که به شیکاگو (Chicago) نیز معروف است، شیوه‌نامه‌ای برای نوشتن است. این شیوه نامه در علوم انسانی بسیار کاربرد دارد. این مجموعه را دانشگاه شیکاگو در دو قالبِ برخط و کتاب چاپی ارائه می‌دهد. ویراستِ هفدهم (۲۰۱۷)، نسخهٔ کنونی آن است که در سه بخش تنظیم شده‌است. در بخش اول به فرایند انتشار، در بخش دوم به شیوه‌ها و کاربردها، و در بخش آخر به نمایه‌ها و چگونگی ارجاع به منابع می‌پردازد.
تعریف سطر بیوه و تشخیص آن در صفحه‌آرایی کتاب
بیوه در تایپوگرافی آخرین کلمه یا عبارت کوتاه پایانی یک پاراگراف است که به تنهایی در بالای صفحه جدید قرار دارد. در چاپ بروشور، روزنامه و سایر محتواهای ستونی، سطر بیوه همان خط اول جدا افتاده در بالای ستون است.
تعریف سطر یتیم در حروف چینی کتاب
یتیم در تایپوگرافی کلمه ای است که به تنهایی روی یک خط در انتهای یک پاراگراف قرار دارد. سطرهای یتیم فضای سفید زیادی در پایین پاراگراف ایجاد می‌کنند، که باعث می‌شود چشم در پاراگراف به سختی سطر را دنبال کند و در نتیجه خواندن آن را دشوارتر می‌کند.
نحوه به خاطر سپردن این اصطلاحات مهم
شباهت تعریف این اصطلاحات باعث شده تا در بسیاری از موارد، با هم اشتباه گرفته شوند و صد البته که گاهی اوقات تشخیص سطر یتیم و سطر بیوه از هم، بسیار سخت می‌شود.
برای به خاطر سپردن این اصطلاحات پیشنهادی برایتان دارم: از جمله «یتیم گذشته‌ای ندارد و بیوه آینده‌ای ندارد!» یا «یتیم جا گذاشته شده در حالی که بیوه باید به تنهایی ادامه دهد» استفاده کنید.
تکنیک‌های جلوگیری و حذف سطرهای یتیم و بیوه از متن
نگران نباشید اصلاح سطر یتیم و برطرف کردن آن کار ساده ای است. شما میتوانید با شکستن پاراگراف و یا اضافه کردن یک خط خالی، براحتی آن را برطرف کنید. اما در مورد سطرهای بیوه باید دقت بیشتری به کار ببرید.
بهترین تکنیک ها را در زیر برایتان لیست کرده‌ام:
- پاراگراف ها را میتوانید به چند پاراگراف کوچکتر بشکنید و کوتاه تر کنید.
- فاصله بین خطوط را مجددا تنظیم کنید.
- فاصله بین کلمات را تغییر بدهید و یا با ایجاد کشیدگی پاراگراف‌ها را کوتاه‌تر یا بلندتر کنید.
- مارجین صفحه را تغییر دهید.
- میتوانید اندازه فونت را تغییر دهید.
- پاراگراف را از نو بازنویسی کنید.
- فاصله بین حروف یا ترکینیگ را تغییر دهید.
- به متن‌تان نقل قول (Pull Quote) اضافه کنید. این شیوه در روزنامه‌ها و مجلات بسیار رایج است.
سطر یتیم و بیوه در نرم‌افزار مایکروسافت وورد
مایکروسافت وورد یکی از مهم ترین نرم افزارهای نشر رومیزی است. در مایکروسافت وورد به صورت خودکار از بروز سطر یتیم و بیوه در متن جلوگیری می‌شود. با فعال بودن تنظیمات Widow/Orphan در پنجره تنظیمات پاراگراف نرم‌افزار Word، خطوط تنها در ابتدا یا انتهای صفحه به صورت خودکار به صفحه قبل یا بعد (درصورت وجود فضای کافی) منتقل می‌شوند.
سطر یتیم و بیوه در نرم‌افزار ادوبی ایندیزاین
نرم افزار ادوبی ایندیزاین در حال حاضر پادشاه حوزه صفحه آرایی است. در این نرم افزار شما میتوانید با تنظیمات گزینه Keep Option در استایل پاراگراف‌ها به راحتی از بروز سطور بیوه یا یتیم جلوگیری کنید.